Η επιστολογραφία, είδος ιδιαίτερο, συνδέει την ατομική προσωπική και κοινωνική διαδρομή με ευρύτερες αφηγήσεις των συλλογικοτήτων, ερμηνεύοντας με τον δικό της τρόπο την ιστορική στιγμή και την ίδια την ιστορία.
Στα 1939 εκδίδονται στην Αθήνα από την Εταιρεία Ιστορικών Μελετών «τα Απομνημονεύματα περί της Φιλικής Εταιρείας του Εμμανουήλ Ξάνθου Εκ των ιδρυτών αυτής». Σε ανυπόγραφο προλογικό σημείωμα, ίσως του Χρ. Μαρορραχίτη που συνέταξε το προηγούμενο, σημειώνεται «ποιος δεν θέλει καταλάβει η δεινότέρα λύπη όταν ακούση ότι ο Ξάνθος ζει εις την Ελλάδα δι’ ελέους; Ποιαν φεύγει καταισχύνην αγνωμοσύνης η πατρίς εις τοιαύτας σκληρότητος εικονας ζώσας;» (σελ. 51).
Στα Απομνημονεύματα αυτά αίρεται η αδυναμία να πλαισιωθούν ιστορικά τα αυτοβιογραφικά κείμενα, αφού η αναφορά των ημερομηνιών και η παράλληλη καταγραφή των γεγονότων από ιστορικά πονήματα (συνήθως ξεχασμένα από την επίσημη εκδοχή που επικράτησε ως «εθνική») αποτελεί πολύτιμη πηγή, παρά το ενδεχόμενο φίλτρο κάθε συλλέκτη των επιστολών και κάθε εκδότη.
Σε μια επιστολογραφία όπου η ορολογία είναι συχνά συνομωτική ώστε να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του εθνικού αγώνα της εποχής και που η πολιτικάντικες προσεγγίσεις κάποιων εκ των πρωταγωνιστών δεν λείπουν, ο Γρηγόριος Δικαίος, ή Παπαφλέσσας, αναδεικνύεται (πριν αναδειχθεί σε Υπουργό Εσωτερικών) σε πρόσωπο που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αρχή της εξέγερσης σπάζοντας ιεραρχίες και καλούπια:
Αδερφέ θυμίδη (Ξάνθε) γράφει στης 22 Φλεβάρη του 1821 την ίδια ημέρα που Αλέξανδρος Υψηλάντης κήρυξε την έναρξη του Αγώνα στο Ιάσιο της Μολδαβίας (άραγε; Ή έπαιξαν ρόλο εκ των υστέρων οι ανευθεθείσες επιστολές όχι στο ίδιο το γεγονός αλλά στην «κατοχυρωμένη» ημερομηνία;), «κράζοντας» τους υπεύθυνους για τους «φρονηματισμούς» και τις καθυστερήσεις: Δεν ηξεύρω δια τι περιωρίσθης εις τον ορίζοντα σου, και άλλο δεν ηξεύρεις πλέον παρά να συμβουλεύεις τον Δικαίον να μην ορμά κατά την συνήθειαν του και άλλα κουραφέξαλα. Ο Δικαίος φίλε έκαμεν ως προστάχθη τα δανείσματα έγιναν προς τα σύννεφα εκ μέρους της βροχής. Αυτά βιαζόμενα επολλαπλασιάστηκαν. Τι θέλεις η ευγένεια σου; Να μην ακουστεί μικρός καν γδούπος; Οι φρόνιμοι πρότερον σκέφτονται ταύτα και ύστερον αποφασίζουν και εις τας αποφάσεις μένουν σταθεροί…/ φίλε ο καιρος παρέρχεται και δεν προσμένει την ιδικήν μου και ιδικήν σου αργοπορίαν. ../Ενταύθα είναι μέγα βρασμός, καθώς ίσως και άλλοθι δια τον πολλαπλασιασμόν των συννέφων, τα οποία συνωθούμενα αδύνατον να μην δουπήσουν μικρόν ή μέγα, ώστε να φτάσει ο δούπος και προς τους μετοίκους… Λοιπόν φίλε δια τους οικτιρμούς του θεού επιταχύνατε τον σεβαστόν Καλόν, (σσ Υψηλάντη) ότι αν παρέλθει εορτή μία και δεν φανή τα αγκάθια ως σκοτεινιασμένα δύνανται να κεντήσουν τους προθύμους μας ανεπαισθήτως, και τότε η αμαρτία ας ήναι εις τον λαιμόν σας… Εις τα κλουμπιά δεν γίνονται άνδρες ούτε εις τα ταντούρια...(σελ. 144-145)
Την ίδια ημέρα στέλνει επιστολή ως Αρμόδιος (το ψευδώνυμο του) στο Σύνολο της Φιλικής Εταιρείας: Εντιμότατοι Κύριοι!
…Λοιπόν δια τον Θεόν! Μην αφήνεται να παρέρχεται ο καιρός. Οι τούρκοι ημέραν με την ημέραν υποπτεύονται, και είναι και φόβος, φόβος μεγάλος! Και έχετε να δώσετε λόγο ν, αν δια την άργηταν του προσδωκόμενου Υψηλάντου βιασθώμεν οι έλληνες να πάθωμεν ζημίας, όσας δεν ελπίζομεν…
Ο σος ειλικρινής αδερφός Γρηγόριος Δικαίος σελ 148.
Έναν ακριβώς μήνα μετά θα ξεκινήσει επισήμως η Επανάσταση: Τέλος συγκεντρώθηκαν και βγήκαν στις 22 Μαρτίου (α) στην Καλαμάτα ο Π. Μαυρομιχάλης , οι Καπετάκηδες , Κουμουνδουράκηδες, ο Π. Μούρτσινος, ο Αναγνωσταράς Ο Νικίτας Σταματελόπουλος,ο αρχιεπίσκοπος τους Φλέσσας Παπαφλέσσας... (Απομνημονεύματα Περί της Ελληνικής Επαναστάσεως του Φωτάκου, Πρώτου Υπασπιστή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη)
Προδομένη αρχή που εκ των υστέρων χρεώνεται (χειραγωγιστικά από την ξενοκρατία βλέπε αναφορά του Πουκεβίλ και δουλοπρεπώς από την ντόπια άρχουσα τάξη) σε άτομο που δεν ήταν καν στην περιοχή (Π. Π. Γερμανό) και στην «βολική» ημερομηνία της 25ης Μαρτίου: Στα 1838 την βολική αυτή ημερομηνία θα την υπογράψει ο κάποτε Γραμματέας του Υπουργού Δικαίου Γλαράκης που έμεινε στέλεχος στην Καμαρίλα και (σε αντίιυεση με τον μαρτυρικό Δίκαιο-Φλέσσα) «διεσώθη»: «Θεωρήσαντες ότι η ημέρα της 25 Μαρτίου, λαμπρά καθ' εαυτήν εις πάντα Έλληνα διά την εν εαυτή τελουμένην εορτήν του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου, είναι προσέτι λαμπρά και χαρμόσυνος διά την κατ' αυτήν την ημέραν έναρξιν του υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνος του Ελληνικού Εθνους, καθιερούμεν την ημέραν ταύτην εις το διηνεκές ως ημέραν ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΟΡΤΗΣ».
Εν Αθήναις τη 15η Μαρτίου 1838
ΟΘΩΝ
Ο επί των εκκλησιαστικών κτλ.
Γραμματεύς της Επικρατείας
Γ. ΓΛΑΡΑΚΗΣ
Η χειραγώγηση της ιστορικής μνήμης προς έναν καθόλου πολιτικά ουδέτερο ανιστορικό,ακίνητο στον χρόνο, σκοπό (κάτι στο οποίο αρέσκονται αντιδιαλεκτικοί εκπρόσωποι όλων των ιδεολογιών μιλώντας για έναν και μοναδικό χαρακτήρα πολύπλοκων φαινομένων) φαίνεται και από την μη ανάδειξη σημαντικών “λεπτομερειών”. Λεπτομερειών που αναδεικνύουν το πολύπλοκο των πραγμάτων δίχως να αναιρούν όμως στην περίπτωση του 21 τις βασικές (εθνικές και κοινωνικές) παραμέτρους: Όπως τα “καπάκια” (οι προδοτικές κολοτούμπες οπλαρχηγών για να οφεληθούν από αγάδες ή να εκδικηθούν συνέλληνες) αλλά και η ύπαρξη ταξιαρχίας Οθωμανών που πολέμησε υπερ των Ελλήνων υπό τον Δημήτριο Υψηλάντη, κι εναντίον του Πασά.Όπως τα εξελλισόμενα συμφέροντα αλλά κι οι πολιτισμικές παράμετροι (όπως κι οι πολιτιστικές εκφορές τους) που έκαναν πχ την τότε Γερμανία να υιοθετήσει τον νεοκλασσικισμό εκδηλώνοντας εκείνες τις δεκαετίες ένα φιλελληνικό ρεύμα (βλέπε πχ την ελληνογερμανική λεγεώνα ή τα τραγουδια των Ελλήνων του Muller, ή τον Έλβνγκ τον Γερμανοεβραίο ραββίνο που μέσα από πύρηνους λόγους μάζευε χρήματα υπερ των επαναστατημένων Ελλήνων),ή που έκαναν ομάδες με οικονομικά συμφέροντα εντός της Οθωμανικής αυτοκρατορίας (Χριστιανούς της Δυτικής Ευρώπης, προεστούς στα καθ' υμάς κι Εβραίους) να συμπαραταχθούν στην προσπάθεια διατήρησής της.
Όμως, ήδη από ις αρχές του σωτήριου έτους 1821 και κατά την Μυστική Συνάντηση του Παπαφλέσσα με Πρόκριτους και Αρχιερείς στη Βοστίτσα (Αίγιο, 26-30 Ιανουαρίου 1821) διαπιστώθηκε πλήρης διάσταση απόψεων ανάμεσα στον ενθουσιώδη Απόστολο της Φιλικής και τους διστακτικούς Προκρίτους και Αρχιερείς. Σε αυτή τη συνάντηση ειπώθηκαν τα παράκάτω:
Σωτήρης Χαραλάμπης, (προεστός):
«...Μα εμείς εδώ, αφού ξεκάνουμε τους Τούρκους, τι θ' απογίνουμε; Ποιον θα έχουμε ανώτερο; Ο ραγιάς, άμα πάρει άρματα, δεν θα μας ακούει πια. Και τότε θα πέσουμε στα χέρια εκείνων που δεν μπορούν να κρατήσουν πιρούνι να φάνε»
Παπαφλέσσας: «Για ακούτε δω, η Επανάσταση είτε το θέτε, είτε όχι θα γίνει! Πάρτε το απόφαση. Αν εσείς γυρεύετε να την εμποδίσετε, εγώ πήρα προσταγή από την Αρχή να ξεσηκώσω τον κοσμάκη και να την κάνω. Και τότε όποιον βρουν ξαρμάτωτο οι Τούρκοι ας τον κόψουν!»
Η αναφορά του απόντα και φυτευτού Παλαιών Πατρών Γερμανού (και εν αντιθέση η λήθη στο πρόσωπο του Καρατζά, του αληθινού μάρτυρα της πατρίδας από την Πάτρα) είναι χαρακτηριστική και φέρνει στο νου εκείνη την φράση του Μαρορραχίτη «ποιαν καταισχύνην αγνωμοσύνης η πατρίς»:
«Όθεν οι μεν Πελοποννήσιοι έμειναν εν αμηχανία περί του πρακτέου, βλέποντες το παράκαιρον και ανέτοιμον· ο δε Δικαίος, άνθρωπος απατεών και εξωλέστατος, περί μηδενός άλλου φροντίζων ειμή τίνι τρόπω να ερεθίση την ταραχήν του Έθνους, δια να πλουτίση εκ των αρπαγών, τους εβεβαίωνεν, ότι είναι τα πάντα έτοιμα.»
(σσ Ο Καρατζάς, αυτός που σηκώνει το λάβαρο της Επανάστασης -με Ιερέα τον Ήλιο όχι τον Μητροπολίτη- στο Πατρινό Κάστρο στης 21 Μάρτη αναγκάζοντας τους παραδουνάβιους να βιασθούν επιτέλους, μεγαλομάρτυρας του προδομένου 21, ξεχάστηκε γιατί ως πολύ έντιμος κι απροσκύνητος είχε άλλωστε κακό Τέλος ως συνήθως από «συνέλληνες» (Αχαιούς Κοτζαμπάσηδες... να δεις ποιους με θυμίζουν! Αφού πρώτα τους έδειξε τα οπίσθια του σύμφωνα με μαρτυρίες βεβαίως! ) και μόνο η μαρτυρία ξεχασμένων Δημοτικών μένει για να κάνει ρωγμές στην επίσημη Μνήμη...
«Τρεις περδικούλες κάθουνταν στης Κούκουρης τη ράχι
Η μια τηράει τα πέλαγα κι’ η άλλη κατά την Πάτρα
Κι’ η τρίτη η καλύτερη μοιρολογάει και λέει:
Θε μου ο Καρατζάς τί γίνηκε,αυτός ο καπετάνιος;
Μάϊδε στην Πάτρα φαίνεται μάϊδε στο Σαραβάλι
Μάς είπαν πως τον σκότωσαν μεσ’του Ομπλού την πόρταν».
Ο Παπαφλέσσας δεν αντιδρά στο έγκλημα στην Μονή Ομπλού. “Τρέχει”... Σε λίγα χρόνια θα είναι άλλωστε Υπουργός Εσωτερικών, σταρ της “καμαρίλας”. Μέσα του όμως, σ' ένα άθικτο κομμάτι, είναι ο ίδιος Γρηγόριος Δικαίος που την κρίσιμη στιγμή λίγα χρόνια αργότερα κι ενώ η Επανάσταση σβήνει, θα ξαναβρεί την σπορά που υπάρχει στις επιστολές των αρχών του 1821 και παραιτούμενος από το αξίωμα θα κατέβει να μαρτυρήσει στο Μανιάκι. Η φιγούρα του Παπαφλέσσα, φιγούρα ιδιαίτερη, εξοραϊστηκε και νομιμοποιήθηκε μεταπελευθερωτικά από ένα κράτος που ήθελε (όπως όλα τα κράτη) να κάνει ιδεολογική χρήση της ιστορίας, ταυτίζοντας μονοσήμαντα στην περίπτωση της Ελλάδας την Εκκλησία (πολυσχιδή στις τάσεις της) με τον απελευθερωτικό Αγώνα. Η Φιγούρα όμως του Παπά Αντάρτη, που θα επαναληφθεί λίγες δεκαετίες αργότερα στα Βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας, (συχνά ξεχασμένη -αν και για διαφορετικούς λόγους- από όλες τις μεριές που όμως έχουν κοινό πως κρύβονται πίσω από ιδεολογήματα και δεν ακούν την φωνή της γης που πλάθει και τις γνήσιες ιδεολογίες) δεν έπαψε να στοιχειώνει το συλλογικό φαντασιακό μας... Υπενθυμίζοντας ότι αν η Μνήμη κάθε απελευθερωτικού Αγώνα είναι αμφιλεγόμενη, είναι γιατί είναι τόσο μα τόσο άβολη αλλά και τόσο ελπιδοφόρα...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου