Μέσα σε λίγες ώρες, με σύστημα, με σχέδιο, το χωριό εξαφανίζεται από τον χάρτη.
Οι περισσότεροι κάτοικοι, 317 άνθρωποι, νεκροί. Τα σπίτια πυρπολημένα.
Ενα τρομακτικό έγκλημα που ακόμα και σήμερα δύσκολα γίνεται πιστευτό, σε όποιον δεν γνωρίζει το μέγεθος του θανατικού περάσματος των ναζί από τα χωριά της Ηπείρου το 1943-44.
Το Κομμένο δεν ξέχασε ποτέ. Τιμά τη μνήμη των αδικοχαμένων συγχωριανών με μνημόσυνο, κάτι που επαναλαμβάνεται σταθερά κάθε χρόνο.
Είναι η πρώτη επίσκεψη πρωθυπουργού Αλ.Τσίπρα,στο μαρτυρικό χωριό για τις εκδηλώσεις μνήμης και έρχεται σε μια περίοδο όπου το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων βρίσκεται ξανά στην επικαιρότητα, με την κυβέρνηση να δείχνει τη διάθεση να το κρατήσει στην πρώτη γραμμή των προτεραιοτήτων της.
εγκλήματα των ναζί κατά την Κατοχή στην Ελλάδα, έχει δημιουργήσει την αίσθηση ότι μιλάμε πια για θέματα «γνωστά» και «οικεία», ότι η συζήτηση είναι περισσότερο συμβολική και πολιτική, παρά μια ανθρώπινη, προσωπική ανάγκη.
Κι όμως, αρκεί μία φορά για κάποιον να παραβρεθεί σε ένα μνημόσυνο ενός μαρτυρικού χωριού της Ηπείρου ή όποιας άλλης περιοχής της χώρας, για να αντιληφθεί ότι η μνήμη είναι μια ζώσα πραγματικότητα για τους κατοίκους των χωριών.
Ακόμα όμως και τα ιστορικά δεδομένα είναι σε μεγάλο βαθμό κλεισμένα στη σιωπή των χρόνων που πέρασε και την απουσία ενδιαφέροντος από το μεταπολεμικό κράτος.
Το δράμα του Κομμένου έρχεται δίπλα σε αυτό των Καλαβρύτων ή του Διστόμου και αποτελεί μια ξεχωριστή σελίδα σε αυτήν την ιστορία πόνου και απώλειας με την οποία ζουν εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι εκατοντάδων χωριών της Ελλάδας ακόμα και σήμερα.
Το χρονικό της σφαγής
Η επιχείρηση του γερμανικού στρατού στο χωριό της Ηπείρου στις 16 Αυγούστου 1943 ήταν απόλυτα οργανωμένη και μέρος ενός ευρύτερου σχεδιασμού σε όλη την περιοχή.
Ενας λόχος με 120 στρατιώτες αναλαμβάνει την «εκκαθάριση», περικυκλώνει το χωριό πριν ακόμα ξυπνήσει και θέτει από την πρώτη στιγμή σε λειτουργία έναν μηχανισμό εξόντωσης.
Στα πρώτα σπίτια που επιτίθενται, από 20 οικογένειες δεν μένει κανείς ζωντανός.
Με φωτιές πυρπολούνται οι κατοικίες και όσοι ξεφεύγουν εκτελούνται από στρατιώτες που περιμένουν απ' έξω.
Πρόκειται για ένα πραγματικό κυνήγι που κρατάει ώς το μεσημέρι.
Οταν φτάνουν στη μικρότερη πλατεία του χωριού, όπου ώς τα ξημερώματα γινόταν ένα γλέντι για τον γάμο ενός ζευγαριού, θα συγκεντρώσουν όσους βρουν, 38 άτομα και θα τους εκτελέσουν, μαζί με τη νύφη και τον γαμπρό.
Η επιχείρηση όμως κρύβει ακόμα περισσότερο σκοτάδι.
Μαρτυρίες κάνουν λόγο για βιασμούς γυναικών, για πυρπόληση βρεφών με βενζίνη και βαμβάκι στο στόμα τους.
Πώς να περιγράψει κάποιος αυτή την εμμονή με τη θανάτωση μωρών;
Στους Λυγγιάδες τον Οκτώβριο που ακολούθησε, θα λογχίσουν ένα μωρό, που ευτυχώς σώθηκε για να μπορεί σήμερα να δει κανείς τη μεγάλη ουλή στον επιζώντα ήρωα, ζωντανή μνήμη του αποτρόπαιου και του παραλόγου.
Οι Γερμανοί στρατιώτες στο Κομμένο θα ολοκληρώσουν το έργο τους το μεσημέρι, χωρίς να συναντήσουν καμιά αντίσταση και υπομονετικά θα περιμένουν τα φορτηγά να τους επιστρέψουν στη βάση τους.
Από τους 317 νεκρούς που αφήνουν πίσω τους, 119 είναι γυναίκες και 97 παιδιά κάτω των 15 ετών.
Για όσους επέζησαν, μετά την πρώτη μέρα που μόνοι τους έσκαψαν πρόχειρους τάφους για να θάψουν αγαπημένα πρόσωπα, θα ξεκινήσει μία άλλη περίοδος μαρτυρίου, χωρίς στέγη ή επαρκή τροφή για πολλούς μήνες.
Η γραφειοκρατία των ναζί θα φροντίσει στη συνέχεια μέσα από την πολύπλοκη γλώσσα των αναφορών και των εγγράφων να εξαφανίσει στην ουσία όσα έγιναν.
Εκείνο το καλοκαίρι, ο γερμανικός στρατός διέλυσε στην Ηπειρο δεκάδες χωριά και άφησε πίσω του χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες.
Πώς όμως μπορεί να δικαιολογηθεί αυτή η απίστευτη έκφραση δολοφονικής βίας
κατά άμαχου πληθυσμού;
Πέρα από τα «λογικά» επιχειρήματα για εκκαθαρίσεις, αντίποινα, ελεύθερες ζώνες κ.λπ., τα εγκλήματα των ναζί στα χωριά της Ηπείρου δεν αποκαλύπτουν και την απόλυτη περιφρόνηση προς τη ζωή του «άλλου», του ντόπιου χωριανού που προσπαθεί να ζήσει όπως μπορεί στην κατεχόμενη πατρίδα του;
Από το καλοκαίρι του ’43 ώς το καλοκαίρι του ΄44, η ενδοχώρα της Ηπείρου αλλά και οι πόλεις υφίστανται μια τεράστια καταστροφή στην οποία πρέπει να προσθέσουμε και την εξόντωση όλων των εβραϊκών κοινοτήτων της περιοχής με ιστορία αιώνων πίσω τους.
Το μέγεθος της καταστροφής
Παρ’ όλα αυτά, το μέγεθος της καταστροφής ακόμα και σήμερα δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό.
Αν και έχει αρχίσει να παράγεται ένα αξιόπιστο ερευνητικό έργο τα τελευταία χρόνια, λείπουν τα ιστορικά εγχειρίδια και η μεθοδική έρευνα υπό κρατική εποπτεία, έλειψε από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια η οργανωμένη παρουσία της πολιτείας, έμεινε κενό γράμμα η έννοια της αποκατάστασης της μνήμης.
Το αίτημα της αποκατάστασης της μνήμης που παραμένει πάντα επίκαιρο, ιδιαίτερα στο Κομμένο το οποίο κάθε χρόνο διοργανώνει πλούσιες εκδηλώσεις - φέτος με συναυλία του Μανώλη Μητσιά.
Αλλά και σε πολλά χωριά της Ηπείρου αυξάνονται πια οι εκδηλώσεις μνήμης και αποκαλύπτονται όσα έγιναν στον μικρό τόπο.
Λιτές τελετές για πέντε και δέκα νεκρούς σε δεκάδες σημεία του χάρτη, τώρα που τυχαίνει και καλοκαίρι και μαζεύονται και οι Ηπειρώτες από όλο τον κόσμο, με το δάκρυ όσων έμειναν πίσω να πενθούν να θυμίζει και σήμερα ότι το άδικο παραμένει και η δικαίωση δεν ήρθε ποτέ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου